Bir ülkeye ithal edilen ya da ihraç edilen eşyadan yürürlükteki Gümrük Kanunları doğrultusunda alınan vergi, resim veya harçtır. Gümrük kavramı, bu işlemlerin yapıldığı yer için de kullanılmaktadır.
Türkiye’de gümrük, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın sorumluluğunda çalışan bir kurumdur.
Gümrük ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname – KHK/640 göre ilgili birimin görevleri şunlardır;
Gümrükleme, yabancı bir ülkeyle gerçekleştirilen dış ticaret faaliyetlerinde, ürün veya hizmetlerin gümrüklü sahalardan geçişi sırasında devletle olan ilişki ve işlemlerin yürütülmesi hizmetidir.
Gümrük Müşaviri, eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasına ilişkin gümrük işlemlerini, dolaylı temsil yoluyla takip eden ve sonuçlandıran ve kendilerine Müsteşarlıkça gümrük müşavirliği izin belgesi verilen serbest meslek sahiplerine Gümrük Müşaviri denilir.
Dış ticarette kullanılan belli başlı belgeler ve kısaca açıklamaları aşağıda listelenmiştir:
Uluslararası terminolojide “A.T.A Carnet”; Eşyaların gümrük vergisine tabi olmadan geçici kabulüne imkan sağlayan ve milli gümrük belgesi yerine kullanılmak üzere düzenlenen belgedir.
Uluslararası terminolojide “Certificate of Analysis”; Tahlil gerektiren, özellikle gıda ve kimyasal maddeler için gerekli olan rapordur.
Uluslararası terminolojide “Movement Certificate”; Türkiye ile Avrupa Birliği’nde serbest dolaşımda bulunan eşyanın Katma Protokol’de öngörülen tercihli rejimden yararlanabilmesi için ihracatçı ülke yetkili kuruluşlarınca düzenlenen belgedir.
Uluslararası terminolojide “Phytosanitary certificate”; Bitki veya bitkisel ürünlerin tehlikeli hastalık, zararlı maddeler, ilaç kalıntıları içermediği ve haşereden korunmuş olduğunu gösteren belgedir.
Uluslararası terminolojide “Weight List”; Malların yüklendiği taşıtlar itibariyle her birim, paket, çuval vb. ağırlığının ayrıntılı gösterildiği listedir.
Uluslararası terminolojide “Packing List”; İhraç edilecek ürünlerin ambalajı, her bir kutu, balya veya çuvalın içinde neler olduğu ve yüklemeye konu kolilerin boyutları ve ağırlığı gibi detaylı bilgiler içeren listedir.
Uluslararası terminolojide “Movement Certificate”; EFTA Ülkeleri , Türkiye ile Serbest Ticaret Anlaşması imzalamış olan diğer ülkeler ile ticarette ve Türkiye’nin Avrupa Birliği ile demir çelik ürünlerinde imzaladığı anlaşma kapsamı ürünlerin ticaretinde düzenlenen belgedir.
Uluslararası terminolojide “Commercial Invoice”; Satılan malın cinsi, ismi, miktarı, birim satış fiyatı ve toplam bedeli gibi bilgileri gösteren mahallinde tanzim edilen kesin satış faturasıdır.
Uluslararası terminolojide “Proforma Invoice”; Satıcı tarafından alıcıya gönderilen bir satış teklifi ya da ön fatura niteliğindedir.
Uluslararası terminolojide “Consular Invoice”; İhracatçı firmanın malını ihraç edeceği ülkenin konsolosluğundan temin edeceği boş fatura formunu doldurarak konsolosluğa tasdik ettiği faturalardır.
Uluslararası terminolojide “Legalized / Certified Invoice”; İhracatçı firma tarafından yabancı alıcıya kesilmiş olan ticari faturanın, ithalatçı ülkenin konsolosluğu tarafından onaylanması sonucunda tasdikli fatura elde edilmiş olur.
Uluslararası terminolojide “Freight Invoice”; Navlun satıcı tarafından ödendiğinde düzenlenen taşıma ücretini de gösterir faturadır. Navlun tutarı mal bedeline dahil veya ayrı olarak gösterilebilir.
Uluslararası terminolojide “”Inspection Certificate”; Ticarete konu olan malın satış sözleşmesinde öngörülen koşullara uygunluğunu göstermek amacıyla bir gözetim şirketi tarafından hazırlanan belgedir.
Uluslararası terminolojide “Customs Declaration Form”; İhracatta, Gümrük Mevzuatı uyarınca doldurularak ilgili ihracatçı birliği tarafından onaylanmasından sonra gümrük idaresine sunulan belgedir.
Uluslararası terminolojide “Helal Certificate”; İslam ülkelerinin et ithalatında talep ettikleri, kesimlerin islami kurallara uygun olduğunu gösterir belgedir.
Uluslararası terminolojide “Bill of Lading / Consignment Note”; İhracatçı ile nakliyeye konu olan malları belli bir noktadan diğerine taşıyacak olan taşıyıcı arasında yapılan taşıma sözleşmesidir.
Uluslararası terminolojide “Marine / Ocean Bill of Lading”; Deniz taşımacılığında belge konusu malların taşınmak üzere teslim alındığını ya da yüklendiği kanıtlayan belgedir.
Uluslararası terminolojide “Road Waybill”; Malların nakliyeci firma tarafından istenilen yere taşınmak üzere teslim alındığını gösteren belgedir.
Uluslararası terminolojide “Combined Billf of Lading”; Belgeye konu malların taşımasında birden fazla taşıma aracı söz konusu olduğu durumlarda taşıyıcı tarafından yükletene verilen ve malların teslim alındığı yerden varış yerine kadar taşınacağını gösteren belgedir.
Uluslararası terminolojide “Certificate of Origin”; Dış ticarete konu malların menşeini yani üretildiği ülkeyi gösteren belgedir.
Uluslararası terminolojide “Certificate of Origin”; Genel Preferanslar sisteminin sağladığı tavizli gümrük oranlarından yararlanılması için preferans tanıyan ülkelere yapılacak ihracatta düzenlenen menşe şehadetnamesidir.
Uluslararası terminolojide “Radiation Certificate”; Tarım ürünlerin kabul edilebilir orandan fazla radyasyon içermediğini veya radyasyonsuz olduğunu kanıtlayan belgedir.
Uluslararası terminolojide “Insurance Policy”; Sigortalı ile sigorta firması arasında yapılan sözleşme uyarınca sigortaya konu olan malın risklere karşı sigorta edildiğini kanıtlayan ve tarafların hak ve sorumluluklarını gösteren belgedir.
Uluslararası terminolojide “TIR Carnet”; 1959 yılında Cenevre’de imzalanan TIR sözleşmesine (Transit International Routier) üye olan ülkeler arasında uluslararası nakliyat yapan araçlar için kullanılan belgedir.
Uluslararası terminolojide “Airwaybill”; Havayolu şirketlerince düzenlenen malların taşınmak üzere teslim alındığını gösteren belgedir.